Unijna komisarz mówi nam, jak odbudować Ukrainę w zgodzie z Zielonym Ładem

Mariya Gabriel, komisarz Unii Europejskiej ds. innowacji, badań, kultury, edukacji i młodzieży, w wywiadzie dla WNP.PL mówi o powojennej odbudowie Ukrainy opartej na rozwiązaniach przyjaznych środowisku.

• - Pandemia COVID-19 miała znaczący wpływ na badania i innowacje, działając jako hamulec głównie w krótkim okresie, natomiast jako katalizator w średnim i dłuższej perspektywie - uważa komisarz Mariya Gabriel. 
• Unijna komisarz mówi też o wsparciu ze strony Unii Europejskiej dla ukraińskich naukowców. To m.in. 20 mln euro dla ukraińskiej społeczności innowacyjnej w ramach programu prac Europejskiej Rady ds. Innowacji. 
• Cieszę się, że Katowice zostały wybrane Miastem Nauki 2024. Potrzebujemy waszego wsparcia, aby wzmocnić Europę również poprzez ponowne połączenie społeczności badawczych i stworzenie paneuropejskich sieci wiedzy - apeluje komisarz Gabriel.
• Mariya Gabriel weźmie udział w Europejskim Kongresie Gospodarczym w Katowicach (24-26.04.2023).
• W kompetencjach komisarz Gabriel leży nadzór nad realizacją programu Horyzont Europa, w ramach którego finansowane są badania naukowe i innowacje, a także europejski obszar edukacji. Odpowiada ona za działania w zakresie edukacji cyfrowej i podnoszenie świadomości na temat dezinformacji.
• Oprócz zagadnień związanych z nauką i innowacjami komisarz Mariya Gabriel czuwa nad realizacją Nowej Europejskiej Agendy Kultury, promowaniem przemysłu kreatywnego i realizacją programu Kreatywna Europa. W tece komisarz spoczywa również zadanie promowania sportu na rzecz integracji i dobrego samopoczucia Europejczyków.

Wyzwania, jakim musieliśmy stawić czoła w ostatnich latach, to pandemia i wojna w Ukrainie. Zacznijmy od pierwszej: jak wpłynęła ona na obszary działalności, którymi się pani zajmuje? Mam tu na myśli przede wszystkim badania i rozwój w kontekście wyhamowania gospodarki w czasie pandemii. Czy można powiedzieć, że była ona hamulcowym czy katalizatorem dla innowacji?

- Pandemia COVID-19 miała znaczący wpływ na badania i innowacje, działając jako hamulec głównie w krótkim okresie, natomiast jako katalizator w średnim i długim.

Spowodowała natychmiastowe negatywne skutki dla nauki, spowalniając prowadzenie badań, zmuszając badaczy do zmiany trybu pracy i osłabiając współpracę między nimi. Dowiodła jednak również znaczenia inwestycji w badania i innowacje dla wzmocnienia naszych zdolności w kwestii zapobiegania, przygotowania i reagowania w dziedzinie zdrowia publicznego.

Jako Komisja zaczęliśmy od razu działać na rzecz zwiększenia odporności sektora badawczego,  unijnego systemu badań i innowacji oraz jego roli jako katalizatora inwestycji. Znowelizowaliśmy Europejską Przestrzeń Badawczą, czyli system programów naukowo-badawczych integrujący zasoby naukowe Unii Europejskiej.

Przyjęliśmy nowy pakt na rzecz badań naukowych i innowacji, po to, by oceniać przyszłe zagrożenia, systematycznie inwestować w obszary strategiczne i by nasze systemy badań naukowych i innowacji były sprawne i elastyczne. Pandemia doprowadziła również do powstania nowej Europejskiej Agendy Innowacji, bo uwidoczniła, że przełomowe innowacje mają zasadnicze znaczenie dla sprostania obecnym i przyszłym wyzwaniom.

Pandemia pokazała również to, co potwierdziła wojna na Ukrainie: jesteśmy tak silni, jak jesteśmy zjednoczeni. Działając wspólnie, w sposób skoordynowany, solidarny i zdecydowany, to, co zwykle robi się w ciągu dziesięciu lat, osiągnięto w ciągu dziesięciu miesięcy. Miliony Europejczyków zaszczepiono przeciwko COVID-19 dzięki nauce oraz spektakularnym staraniom politycznym i ze strony przemysłu farmaceutycznego.

W perspektywie długoterminowej pandemia jeszcze bardziej uwydatniła potrzebę międzysektorowych badań i innowacji oraz współpracy między przedsiębiorstwami i środowiskiem akademickim. W celu stworzenia skutecznej synergii wszystkich zasobów badawczo-rozwojowych i osiągnięcia większego wpływu na obywateli uruchomiłam Europejską Strategię dla Uniwersytetów, która ma wesprzeć ich kluczową rolę, oraz Europejską Sieć Innowacyjnych Instytucji Szkolnictwa Wyższego, aby wspólnie myśleć i dyskutować o tym, jak uniwersytety mogą napędzać innowacje. Jestem pewna, że Europejska Przestrzeń Badawcza umożliwi instytucjom naukowym łatwiejszą współpracę ponad granicami i sektorami w Europie.

"Tworzymy sprawniejszy i wydajniejszy system równego dostępu do finansowania i zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi"

Dwa tematy są pani szczególnie bliskie: młodzi naukowcy oraz poszerzenie udziału w badaniach i zdolności innowacyjnych na całą UE.

- Ponieważ młodzi naukowcy odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu przyszłości badań i innowacji w Europie, wdrożyliśmy różne programy i inicjatywy mające na celu wsparcie ich rozwoju i sprostanie stojącym przed nimi wyzwaniom.

Wraz z Europejską Radą ds. Badań Naukowych oferujemy różne granty dla młodych naukowców, takie jak Starting Grant i Consolidator Grant, aby wspierać ich w tworzeniu zespołów badawczych i prowadzeniu niezależnych badań. W ramach programu Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA) wspieramy szkolenia i rozwój kariery naukowców na wszystkich etapach ich kariery. MSCA oferuje kilka programów stypendialnych, takich jak Individual Fellowships i Innovative Training Networks. Mają one zapewnić naukowcom możliwość mobilności i zwiększyć ich umiejętności.

Podczas pandemii COVID-19 zauważyliśmy, że młodzi naukowcy w szczególności doświadczyli wielu wyzwań, w tym zamknięcia laboratoriów, przerwania eksperymentów i niepewnych perspektyw zawodowych. Chcemy wspomóc niezwykłą odporność i zdolność adaptacji, jaką wykazali, więc zapewniliśmy im dodatkowe wsparcie, m.in. wydłużając harmonogramy projektów i terminów dla stypendystów MSCA czy umożliwiając im ukończenie badań pomimo opóźnień spowodowanych pandemią.

Jeśli chodzi o drugi temat, to w ostatnich latach podjęliśmy wiele starań na rzecz promowania jakości i szerokiego uczestnictwa w badaniach i innowacjach we wszystkich krajach UE. Znaczenie wspierania badań i innowacji jako sposobu na napędzenie wzrostu gospodarczego i sprostania wyzwaniom społecznym jest powszechnie uznane.

Pomimo wyzwań narzuconych przez pandemię COVID-19 (wstrzymanych projektów czy cięć budżetowych) na początku 2021 r. uruchomiliśmy program Horizon Europe. Obejmuje on inicjatywy mające na celu promowanie rozwoju potencjału badawczego i innowacyjnego w krajach i regionach, które mogły być dotąd niedostatecznie reprezentowane w takich działaniach, oraz zwiększenie współpracy między państwami członkowskimi.

Angażujemy również uniwersytety jako podmioty zmian w dziedzinie badań i innowacji oraz tworzymy sprawniejszy i wydajniejszy system równego dostępu do finansowania i zarządzania projektami badawczo-rozwojowymi.

Pozwolę sobie zakończyć kolejnym słowem nadziei. Cieszę się, że Katowice zostały wybrane Miastem Nauki 2024. Potrzebujemy waszego wsparcia, aby wzmocnić Europę również poprzez ponowne połączenie społeczności badawczych i stworzenie paneuropejskich sieci wiedzy. Taki wkład i przykład pomogą zbudować zaufanie, którego potrzebujemy, by pracować na rzecz bardziej zrównoważonej gospodarki, w której nauka, edukacja, kultura i innowacje łączą się ze sobą.

Jak odbudować Ukrainę? Rozwiązania oparte na naturze mogą być dobrym pomysłem

Świat, Europa i w ogromnej mierze Polska pomagają Ukrainie i uchodźcom z tego kraju. Wśród działań, jakie pani promuje, widzę pomysł na odbudowę Ukrainy już po wojnie pod hasłem Nature Based Solutions Hub. Co to takiego?

- Unia Europejska, zjednoczona i silna, stoi przy Ukrainie od początku tej wojny. Przy szczególnym udziale Polski uruchomiliśmy różne środki - od takich, które zaspokajają najpilniejsze potrzeby po przygotowanie do odbudowy.

Ukraina ponosi ogromne szkody także w środowisku naturalnym, od lasów po glebę i rzeki. Według rządu ukraińskiego koszt szkód środowiskowych spowodowanych przez wojnę szacuje się na ponad 48 mld euro. Dlatego bardzo ważne jest wspieranie naszych ukraińskich przyjaciół również w tym obszarze.

Konkretnym przykładem jest właśnie finansowany przez UE projekt NetworkNature i WWF-Ukraina.  Wspólnie stworzyły one ukraiński hub rozwiązań opartych na naturze (NBS). Pomagając bioróżnorodności i wspierając dostarczanie szeregu usług ekosystemowych, oparte na naturze i opłacalne rozwiązania zapewniają jednocześnie korzyści środowiskowe, społeczne i gospodarcze oraz budują odporność.

NBS Hub Ukraine pozwala badaczom, praktykom, decydentom, ale także organizacjom społecznym i obywatelom poznać możliwości, jakie dają rozwiązania oparte na naturze w zakresie poprawy warunków funkcjonowania społeczności, ekosystemów, rolnictwa i gospodarki wodnej i uczynienia ich odpornymi na zmianę klimatu.

To ma się dziać przy jednoczesnym zapewnieniu ludziom zielonych miejsc pracy i nowych, zrównoważonych możliwości gospodarczych - w sposób włączający i sprawiedliwy. Hub, który w swoje działania angażuje również młodzież, kładzie podwaliny pod powojenną odbudowę, gdzie rozwiązania oparte na naturze mogą stać się ważnym instrumentem.

Ukraiński ośrodek NBS będzie ułatwiał tworzenie silniejszych sieci między unijnymi i ukraińskimi podmiotami zajmującymi się badaniami i innowacjami oraz zbada możliwości współpracy w ramach programu "Horyzont Europa".

Oprócz tego pomagamy Ukrainie w odbudowie miast wraz ze społecznością Nowego Europejskiego Bauhausu. W szczególności specjalne działanie w ramach misji UE dotyczącej neutralnych klimatycznie i inteligentnych miast wspiera takie właśnie lokalne plany odbudowy na Ukrainie.

I także NBS Hub może przyczynić się do realizacji ogólnych celów strategii UE dotyczącej biogospodarki, do przejścia na zrównoważoną, cyrkularną i konkurencyjną biogospodarkę, która umożliwia realizację Zielonego Ładu UE i neutralności klimatycznej. 

Ta koncepcja wykorzystuje innowacje i nowe możliwości, a także wzmacnia regiony i obszary wiejskie w Europie Środkowej i Wschodniej, w tym na Ukrainie. W biogospodarce biomasa, ziemia, usługi przyrodnicze i zasoby naturalne są produkowane i wykorzystywane w granicach planety. Tak, aby ukraińska biogospodarka pracowała dla ludzi, planety i dobrobytu nas wszystkich.

Naukowcy z Ukrainy i społeczność innowacyjna szczególnie potrzebują pomocy. UE ma dla nich ofertę

Chcę równie z wspomnieć o szybkiej pomocy udzielonej ukraińskim naukowcom i innowatorom. Nowe biuro programu Horyzont Europa otworzy się w Kijowie w 2023 roku. Będzie ono katalizatorem silniejszego uczestnictwa Ukrainy w programie finansowania, ochrony jej potencjału badawczego i innowacyjnego oraz tworzenia silniejszych więzi między wspólnotami badawczymi i innowacyjnymi Ukrainy i UE.

Wspieramy również ukraińskich naukowców poprzez Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA), program Unii Europejskiej dla doktorantów i szkolenia podoktorskiego. Przeznaczyliśmy budżet w wysokości 25 milionów euro na wsparcie dla przesiedlonych ukraińskich naukowców. Stworzyliśmy specjalne stypendia, wprowadzając w życie podstawowe zasady UE dotyczące wolności akademickiej i swobody badań naukowych.

Uruchomiliśmy także 20 mln euro na rzecz wsparcia ukraińskiej społeczności innowacyjnej w ramach programu prac Europejskiej Rady ds. Innowacji. Ta inicjatywa rozpoczyna się w tym roku i wesprze co najmniej 200 ukraińskich start-upów zajmujących się zaawansowanymi technologiami kwotą do 60 000 euro.

Ponadto Europejska Rada ds. Innowacji zaoferuje wsparcie niefinansowe, takie jak usługi doradztwa biznesowego i szukania partnerów. Działanie to zwiększy zdolność ukraińskich innowatorów do interakcji z europejskim ekosystemem innowacji, wejścia na nowe rynki i korzystania z europejskich instrumentów finansowania.