Tego potrzebują firmy, aby skutecznie ograniczać ślad węglowy

Kompensacja emisji dwutlenku węgla polega na inwestowaniu w projekty zapobiegające emisji lub usuwające dwutlenek węgla. To pole do nadużyć. Jak im skutecznie zapobiegać?

• Kompensacja emisji dwutlenku węgla to jedna z metod obniżenia negatywnego wpływu działalności gospodarczej na klimat.
• Przedsiębiorstwa muszą ograniczać swój ślad węglowy, ale nie osiągną neutralności klimatycznej bez kompensacji emisji.
  
• Offset emisji - tak, ale tylko ten wysokiej jakości. Projekty wymagają fachowej i niezależnej walidacji i weryfikacji w myśl czytelnych zasad. Nadużycia mogą pogrążyć cały perspektywiczny rynek offsetu.
• W debacie „Dobrowolny offset emisji” zorganizowanej podczas XV Europejskiego Kongresu Gospodarczego uczestniczyli m.in. przedstawiciele KPMG, BNP Paribas Bank Polska, WWF Polska.
  

Kompensacja emisji dwutlenku węgla, znana również jako dobrowolny offset emisji, polega na inwestowaniu w projekty zapobiegające emisji lub usuwające dwutlenek węgla z atmosfery. 

- Projekty te mogą obejmować odnawialne źródła energii, zalesianie lub technologiczne rozwiązania. Firmy nabywają offsety, ale proces kompensacji wymaga walidacji i weryfikacji przez niezależną stronę, aby potwierdzić autentyczność projektu i jego wpływ na redukcję emisji - przybliżyła definicję offsetu prowadząca panel Justyna Wysocka-Golec, dyrektor działu doradztwa biznesowego w zespole ds. zmian klimatu, energii i dekarbonizacji KPMG w Polsce.

Firmy będą potrzebować redukcji emisji, ale musi być ona trwała

Istotne jest, aby projekty spełniały kryteria dodatkowości i zapewniały trwałą redukcję dwutlenku węgla. Dla firm, które już obliczyły swój ślad węglowy i mają cele redukcyjne, wybór odpowiednich offsetów, ich nabycie i ustalenie optymalnej ceny stanowią ważne zagadnienia, szczególnie przy przygotowywaniu raportów niefinansowych zgodnie z dyrektywą CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive -Dyrektywa UE o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju).

- Jest to niezwykle ciekawy i jednocześnie skomplikowany temat, zwłaszcza kiedy wypowiada się pracownik grupy BNP Paribas. Z jednej strony jesteśmy zainteresowani tym instrumentem, jednak osobiście nie jestem przekonany do nazwy "kredyt węglowy", ponieważ większość słuchaczy, którzy z nim nie mieli styczności, myśli o kredycie w tradycyjnym sensie - zauważył Jarek Rot, dyrektor wykonawczy Obszaru Zrównoważonego Rozwoju z Banku BNP Paribas.

Banki również wytwarzają ślad węglowy i muszą go redukować

- Od 2017 r. grupa w pełni kompensuje emisje na poziomie skonsolidowanym dla wszystkich jednostek. Wspieramy również rozwój kredytów, ponieważ uważamy, że jest to konieczne na podstawie wiarygodnych raportów naukowych, które wskazują na potrzebę offsetowania emisji na poziomie światowym, w tym w Europie - stwierdził Jarek Rot i dodał, że istnieje stała potrzeba działań w kwestii absorpcji emisji, których pomimo zastosowania dostępnych technologii nie można w pełni zredukować. 

Opinię dyrektora wykonawczego BNP Paribas podzielili kolejni prelegenci, w tym Bartosz Podziewski, który jest dyrektorem generalnym w Green Savings Scheme.

- W pełni zgadzam się z tym, co zostało powiedziane. Nawet jeśli posiadamy zieloną energię i ekologiczne środki transportu, wciąż będziemy mieli emisje związane z procesami biznesowymi i produkcyjnymi. Dlatego niezwykle istotne jest realizowanie projektów, które pomagają usuwać emisje poprzez techniczne pochłanianie lub redukowanie emisji - powiedział Podziewski. - Jeśli jako cywilizacja dążymy do osiągnięcia neutralności, musimy opracowywać projekty, które pomagają usuwać emisje z powietrza lub unikać ich powstawania. 

Jako przykład takich projektów podał biogazownie. Przetwarzają one organiczne odpady, które w przeciwnym razie mogłyby emitować metan - gaz o większym negatywnym wpływie na klimat niż dwutlenek węgla. To niesie za sobą korzyść zarówno dla środowiska, jak i dla gospodarki. 

Zobacz całą debatę "Dobrowolny offset emisji":

Dyrektywa Green Claims zmienia zasady gry – ma zapobiegać szerzącemu się greenwashingowi

Aspekty związane z działalnością firm są niezwykle ważne, szczególnie od momentu pojawienia się w marcu tego roku projektu dyrektywy dotyczącej oświadczeń środowiskowych, znanych jako Green Claims. 

Projekt ten wymaga, aby firma udowodniła podstawy każdego stwierdzenia dotyczącego zrównoważonego rozwoju, w tym neutralności klimatycznej. Dyrektywa określałaby, czy deklarowany stan rzeczy jest zgodny z prawdą, czy też nie. Konsekwencje naruszenia przepisów wynikających z tej dyrektywy mogą obejmować wykluczenie z dostępu do finansowania publicznego, nałożenie grzywien, a nawet konfiskatę dochodów.

W związku z tym ważne jest, aby firmy zabezpieczyły się przed takimi ryzykami i wiedziały, jak nabywać jakościowe offsety. Czym tak naprawdę one są, wyjaśnił Marcin Kowalczyk, kierownik zespołu klimatycznego w WWF Polska.

- Przy ocenie projektów offsetowych powinniśmy zwrócić uwagę na kilka aspektów. Po pierwsze należy sprawdzić, czy są to działania, które rzeczywiście powstały dzięki projektowi offsetowemu, czy też miałyby miejsce niezależnie od niego. W przypadku projektów opartych na naturalnych procesach absorpcji dwutlenku węgla, takich jak sadzenie drzew czy rekultywacja mokradeł, istotne jest także sprawdzenie ich trwałości i zapobieganie uwalnianiu się CO2 w przyszłości - zaznaczył Kowalczyk.

Istotnym czynnikiem, na który wskazał przedstawiciel WWF, jest zgodność projektu z Porozumieniem paryskim, które wyznacza jasne cele dotyczące redukcji emisji. Ważne jest również unikanie podwójnego liczenia, czyli sytuacji, w której jedno działanie jest zaliczane jako redukcja przez firmę, która prowadzi projekt offsetowy, oraz przez państwo, w którym ten projekt jest realizowany.

Jak zauważył Kowalczyk, w procesie oceny warto skorzystać z certyfikowanych firm, które spełniają określone standardy. To pozwala zabezpieczyć się przed nieprawidłowościami. Zwrócił też uwagę na zachowanie krytycznej postawy wobec projektów oferujących bardzo niskie ceny offsetów, które mogą wskazywać na nieprawidłowości.

The Financial Times prognozuje stukrotny wzrost rynku klimatycznego offsetu. Czy to realne?

Obecnie rynek związany z zielonymi projektami i neutralnością klimatyczną rozwija się dynamicznie. Według Guardiana przewiduje się, że w ciągu kilku lat wzrośnie on trzydziestokrotnie, a według The Financial Times nawet stukrotnie. 

Analizy dotyczące tego rynku są jednak zróżnicowane, a raporty podają różne liczby. Bartosz Podziewski wskazał przykład firmy Shell, która mówiła o ok. 2 mld dol. wartości rynku w 2021 r. Jak dodał, prognozy na rok 2030 wskazują na wzrost wartości rynku o 10 do nawet 40 mld dol. rocznie.

- W tych analizach można dostrzec dwa widoczne trendy. Po pierwsze prognozuje się wzrost cen na tym rynku, co stanowi jedną stronę równania. Po drugie oczekuje się również wzrostu popytu. Jednak istnieje jeszcze trzeci czynnik, który wcześniej nie był uwzględniany - nowe przepisy Komisji Europejskiej dotyczące certyfikacji systemów offsetowych, w tym offsetów leśnych, które były obiektem wielu nadużyć. Wprowadzenie tych przepisów może wpływać na rynek - dodał Podziewski. - Chociaż niektórzy obawiali się, że rynek zostanie zahamowany, to obserwujemy, że regulacje nadal się rozwijają, co sugeruje, że także rynek będzie nadal rosnąć.

Offset to jednocześnie inwestycja i kredyt. Pieniądze i wysiłek nie mogą pójść na marne

Zakup jednostek na rynku klimatycznym jest formą inwestycji. Możemy na nie spojrzeć nie tylko przez pryzmat finansowy, ale także przez pryzmat wpływu na klimat jako swoisty kredyt. 

- Istnieją pewne niejasności w tym obszarze, ale nie ulega wątpliwości, że jest to inwestycja i powinna być tak traktowana. W związku z tym, jeśli mówimy o inwestycjach sięgających milionowych kwot, czy nie powinniśmy przeprowadzać odpowiednich badań? Przed takimi transakcjami na rynku sprawdza się transparentność, potwierdza metodologię, technologię oraz skuteczność danego rozwiązania. Czy w przypadku zakupu jednostek odbyła się taka weryfikacja przez trzecią stronę? - zapytała Jarka Rota prowadząca panel Justyna Wysocka-Golec. 

Dyrektor zarządzający w BNP Paribas w odpowiedzi zauważył, że kredyt węglowy to coraz bardziej istotny instrument finansowy, który wymaga odpowiednich regulacji. 

- Jednakże kluczowe jest to, że kredyt węglowy nie powinien być jedynym kluczem do biznesu. Musi być uwzględniany jako jedno z wielu wartościowych rozwiązań. Wcześniej wspomniane doświadczenia pokazują, że istnieje potrzeba zapewnienia wiarygodności i standaryzacji w tym obszarze - zgodził się Jarek Rot.

Wprowadzenie zmian i doskonalenie weryfikacji oraz standaryzacji jest niezwykle istotne, szczególnie gdy mowa o rynku z dużym potencjałem wzrostowym. Temat weryfikacji kontynuował Bartosz Podziewski.

- Offsety węglowe wzbudzają wątpliwości co do wiarygodności, zwłaszcza gdy pochodzą z projektów leśnych, które są narażone na nieuczciwość  - wskazał Podziewski. - Komisja Europejska pracuje nad przepisami, które mają certyfikować systemy i zapobiegać oszustwom.

Konieczne jest uproszczenie komunikacji i wiarygodność. Kluczowa jest odpowiedzialność audytora i możliwości weryfikacji projektu offsetowego

W kontekście dodatkowości i trwałości projektu offsetowego istnieje kilka istotnych kwestii, które kupujący powinien sprawdzić. Po pierwsze, czy projekt wykazuje rzeczywisty efekt dodatkowości, czyli czy bez tego projektu nie doszłoby do redukcji emisji. Po drugie, czy osiągnięte korzyści są trwałe i utrzymują się w dłuższej perspektywie czasowej.

- Klienci oczekują od nas rozwiązań zrównoważonego rozwoju, co przekłada się na rywalizację na rynku. Jednakże w przypadku offsetów pojawiają się pewne zagrożenia związane z ich liczeniem i trwałością - wskazał Adam Ambrozik, senior public affairs manager w Velux Polska. 

W ocenie Ambrozika nieuczciwość graczy wykorzystujących słabości systemu może prowadzić do zubożenia świadomości konsumentów i odrzucenia offsetów jako wartościowego rozwiązania. 

- Istnieje ryzyko, że wzrastać będzie szum komunikacyjny i nieuczciwość wokół offsetów, co może przyczynić się do podobnej sytuacji, jaka miała miejsce w przeszłości z innymi inicjatywami, które straciły na wiarygodności. Ważne jest, abyśmy przemyśleli sposób upraszczania tych kwestii i unikania podobnych negatywnych skutków, jakie miały miejsce wcześniej - podsumował Ambrozik. 

Temat offsetów i ich jakości jest, jak powiedział Bartosz Podziewski, bardziej złożony niż się wydaje. 

- Dobry audytor zwiększa szanse na sukces, ale istnieje ryzyko offsetów o zerowej wartości w krajach o słabej kulturze gospodarczej, takich jak niektóre części Afryki i Azji. Problem polega na tym, że nawet jeśli audytor sprawdza dokumentację, nie ma pewności, czy dane nie zostały zmanipulowane - mówił Podziewski. 

Dodatkowym problemem, który wskazał dyrektor generalny Green Savings Scheme, jest kwestia weryfikacji offsetów z odległych miejsc, w których trudno jest zrozumieć lokalne prawo i funkcjonowanie projektu. 

- Ważne jest, aby brać pod uwagę, gdzie offset został wygenerowany i jakie ryzyko techniczne pochłaniania występuje. Firmy są gotowe płacić wysokie ceny za offsety z projektów technologicznych, ponieważ wspierają rozwój technologii i dążą do zmniejszenia ryzyka klimatycznego. Wierzy się, że ceny jednostek będą spadać w miarę udoskonalania technologii, dlatego offsety mają obiecującą przyszłość - dodał Podziewski.