Przełom "starego" i "nowego" Krajowego Programu Kolejowego, start unijnego programu FEnIKS (Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko), budowa Kolei Dużych Prędkości. To szanse dla podróżnych, przewoźników i firm wykonawczych. Pytanie, jak je wykorzystać.
Decyzją w sprawie zakazu rejestracji od roku 2035 nowych osobowych i dostawczych samochodów spalinowych Unia Europejska pokazała, że jest zdeterminowana we wprowadzaniu Zielonego Ładu. W transporcie oznacza to wzrost znaczenia przewozów kolejowych.
Ogłoszona ponad dwa lata temu Strategia na rzecz Zrównoważonej i Inteligentnej Mobilności mówi m.in. o tym, że do roku 2030 ma podwoić się ruch Kolei Dużych Prędkości (KDP), a do roku 2050 w takiej samej proporcji ma wzrosnąć ruch towarowy. W Polsce oznacza to mniej więcej 500 mln ton ładunków do przewiezienia rocznie. To liczba dziś trudna do wyobrażenia.
Z KDP jest prościej, w Polsce nie ma czego podwajać, bo nasze najszybsze pociągi jeżdżą maksymalnie 200 km na godz. i tylko na wybranych odcinkach.
Bez dalszej modernizacji infrastruktury kolejowej i jej rozbudowy nie ma na to szans. Zdają sobie z tego sprawę zarówno władze, jak i biznes. Podstawowe kwestie: jak potrzebne inwestycje zaplanować, zdobyć na nie środki i wykonać.
Do końca tego roku (czyli do momentu, w którym kończy się możliwość dofinansowania projektów infrastrukturalnych w ramach perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020) obowiązuje Krajowy Program Kolejowy (KPK). Pierwsza jego wersja została przyjęta przez Radę Ministrów 15 września 2015 r.
KPK obejmuje ponad 240 kolejowych projektów inwestycyjnych, w tym modernizację 9 tys. torów, o wartości prawie 77 mld zł, których celem jest znacząca poprawa ruchu kolejowego w aglomeracjach, podniesienie standardu podróży na trasach regionalnych oraz polepszenie warunków dla przewozu towarów. I rzeczywiście, oblicze polskiej kolei za sprawą KPK zmienia się na naszych oczach. W całej Polsce widać nowe tory, wiadukty, perony. Bilans KPK na marzec 2023 r. to zrealizowane inwestycje za 32,4 mld zł (w realizacji pozostają te o wartości 43,5 mld zł).
Przebudowa stacji kolejowej w Ożarowie Mazowieckim. Fot. A. Lewandowski, P. Mieszkowski PKP PLKZ drugiej strony słychać, że niefrasobliwa likwidacja wielu stacji kolejowych trafiła rykoszetem w ruch kolejowy, osłabiając jego płynność. Dzięki stacjom pociągi mogą się bowiem mijać. Gdy tego brakuje, ruch grzęźnie.
Pokazała to pod koniec ubiegłego roku analiza Fundacji ProKolej. Na mapie zaznaczono stacje kolejowe, które funkcjonowały jeszcze kilka lub kilkanaście lat temu, ale w ostatnim okresie zostały zlikwidowane, pozbawione części torów lub zdegradowane do roli najprostszych posterunków. Jak ocenia Fundacja ProKolej, zamiast zwiększyć przepustowość i poprawić możliwości konstruowania rozkładu jazdy, zrobiono dokładnie odwrotnie. Wybrane pociągi kursują nieco szybciej, ale dla pozostałych brakuje miejsca na torach.
- W przypadku transportu w Polsce postępujemy dość ryzykownie. Szczególnie widoczne jest to w transporcie kolejowym. Modernizujemy infrastrukturę kolejową, wydając poważne pieniądze pod enigmatycznie określone cele, spośród których główny to mało zrozumiała dostępność transportowa. W konsekwencji pojawia się zagrożenie znane z inwestycji drogowych, gdzie na wielu niedawno oddanych odcinkach dróg ekspresowych czy autostrad istnieje konieczność dobudowy kolejnych pasów - ostrzega Krzysztof Niemiec, wiceprezes Track Tec, producenta materiałów do budowy nawierzchni kolejowej.
Są też problemy z płynnością wydatkowania środków. Zwraca na to uwagę branża budownictwa kolejowego, która jak ognia boi się momentów, w których prace są spiętrzane (tzw. górka inwestycyjna), i czasu, gdy nie ma zamówień. Trudno bowiem zwijać i rozwijać moce produkcyjne jak stolik z gadżetami dla kibiców przed meczem piłkarskim. W efekcie nie wszystko, co zaplanowane, udaje się na czas wykonać.
Prezes PKP PLK Ireneusz Merchel zapytany ostatnio w Sejmie o to, czy są jakieś zagrożone inwestycje na kolei i czy występuje ryzyko, że przepadną nam w związku z tym środki z Unii Europejskiej, odpowiedział, że 8 lub 9 projektów przejdzie do realizacji na nową perspektywę 2021-2027. Chodzi m.in. o budowę tunelu w Łodzi czy projekt Szybkiej Kolei Miejskiej w Szczecinie.
We znaki daje się też inflacja. W marcu PKP PLK podniosły limit waloryzacji z 5 proc. na 10 proc. Oznacza to, że firmy realizujące kontrakty na sieci kolejowej, będą mogły występować o podniesienie wynagrodzenia za realizowaną umowę.
W każdym razie wszystko wskazuje na to, że znajdujący się na ostatniej prostej Krajowy Program Kolejowy zostanie znowelizowany i przedłużony na okres do roku 2030. Według zapowiedzi Andrzeja Bittela, wiceministra infrastruktury, resort chce, by był to program ambitny, z budżetem na poziomie 80 mld zł. Ustalenia międzyresortowe trwają.
- Zamierzamy realizować inwestycje wynikające z zobowiązań międzynarodowych - powiedział Andrzej Bittel podczas obrad podkomisji stałej do spraw monitorowania wykorzystania funduszy Unii Europejskiej w zakresie infrastruktury, podkreślając, że odnowiony Krajowy Program Kolejowy będzie ukierunkowany na inwestycje związane z siecią bazową TEN-T oraz inwestycjami krajowymi, które wpływają na jakość połączeń międzynarodowych. Cel KPK do roku 2030 to usprawnienie korytarzy wschód-zachód oraz północ-południe.
Prace nad nowym KPK zbiegają się w czasie z postępem uzgodnień dotyczących wypłaty środków unijnych. O ile w sprawie Krajowego Planu Odbudowy utrzymuje się constans (chociaż może nie do końca, bo prefinansowania inwestycji kolejowych na kwotę 11 mld zł podjął się ostatnio Polski Fundusz Rozwoju), o tyle rozwija się sprawa programu FEnIKS (Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko). Na początku marca odbyła się jego inauguracja. Przedstawiciel Komisji Europejskiej wręczył ministrowi funduszy i polityki regionalnej Grzegorzowi Pudzie decyzje zatwierdzające program.
- Inauguracja programu to z jednej strony zwieńczenie wielu miesięcy pracy nad dokumentami programowymi, z drugiej - początek realizacji programu, który przyniesie wiele ciekawych projektów - powiedział minister Grzegorz Puda, dodając, że wsparcie FEnIKS obejmie pięć kluczowych obszarów: energetykę, środowisko, transport, zdrowie i kulturę. Najwięcej środków pójdzie na transport i energetykę.
- Od blisko ośmiu lat realizujemy inwestycje zmieniające oblicze polskich dróg i kolei. Dzieje się tak dzięki środkom pochodzącym z różnych źródeł: krajowych, w tym zarówno państwowych, jak i samorządowych oraz źródeł unijnych. Aby móc nadal realizować kluczowe dla rozwoju Polski projekty, potrzebne są źródła finansowania. Z pewnością w nowej perspektywie unijnej zrealizujemy wiele inwestycji z udziałem dofinansowania unijnego - dodał minister infrastruktury Andrzej Adamczyk.
Wartość programu FEnIKS to blisko 29,3 mld euro, z czego 24,2 mld euro ma pochodzić z funduszy unijnych.
Grube miliardy wydane w ostatnich latach służyły odnowieniu infrastruktury kolejowej, ponieważ w latach 90. i na początku dwutysięcznych uległa ona poważnej dekapitalizacji. Polska potrzebuje jednak nowych szlaków komunikacyjnych. Szansą na to jest prowadzony wspólnie z samorządami program Kolei Plus, a przede wszystkim budowa tzw. kolejowego komponentu Centralnego Portu Komunikacyjnego.
Według założeń tego projektu ma zostać zbudowanych w Polsce około dwóch tysięcy kilometrów linii kolejowych (a kilkanaście tysięcy kilometrów ma zostać zmodernizowanych). Jego osią są Koleje Dużych Prędkości. Oprotestowywane w wielu miejscach kraju mogą jednak przenieść polskie kolejnictwo w nową epokę. Po pierwsze dlatego, że pozwolą relatywnie szybko przemieszczać się między dużymi ośrodkami miejskimi nie tylko w Polsce, ale w całej Europie Środkowo-Wschodniej (i dalej).
Po drugie, dzięki wygodnym siatkom połączeń zaktywizują regionalne systemy kolejowe. Po trzecie, po przeniesieniu części ruchu pasażerskiego na sieć CPK na torach PKP PLK zrobi się więcej miejsca dla transportu towarowego.
- Tworząc sieć KDP, odpowiadamy na kilka bardzo wyraźnie widocznych trendów. Pierwszy to naturalny wzrost mobilności związany z bogaceniem się społeczeństw. Europa Środkowo-Wschodnia jest obszarem, który - jako dynamicznie rozwijająca się część Unii Europejskiej - będzie coraz zamożniejszy. Z drugiej strony właśnie w tej części Europy widać wręcz gargantuiczną lukę w infrastrukturze transportowej, którą trzeba pilnie załatać. Oczywiście obserwujemy doświadczenia z KDP różnych krajów Europy Zachodniej, analizujemy je i wyciągamy wnioski. Planujemy zbudować naszą infrastrukturę tak, by odpowiadała obecnym potrzebom, ale jednocześnie była elastyczna i rozwojowa w perspektywie następnych kilkudziesięciu lat - mówi Mikołaj Wild, prezes CPK.
O tym wszystkim będziemy rozmawiać w czasie Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach. Debata "Infrastruktura kolejowa w Polsce" odbędzie się 24 kwietnia 2023 r. w godz. 14.30-16.00.
Dotychczas udział w panelu potwierdzili: Andrzej Adamczyk, minister infrastruktury, Andrzej Bittel, sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu w Ministerstwie Infrastruktury, Tomasz Gontarz, członek zarządu PKP Intercity, Ewa Karasińska, dyrektor Departamentu Projektów Kolejowych w Centrum Unijnych Projektów Transportowych, Arnold Bresch, członek zarządu, dyrektor ds. realizacji inwestycji, PKP Polskie Linie Kolejowe, Maciej Olek, członek zarządu Budimeksu, i Marita Szustak, prezes Izby Gospodarczej Transportu Lądowego. Moderacja: Adrian Ołdak, zastępca redaktora naczelnego WNP.PL.
Program debaty: Modernizacja linii kolejowych w Polsce - bilans Krajowego Programu Kolejowego. • Efekty, doświadczenia, błędy, wnioski. • Wyzwania stawiane przez politykę klimatyczną. • Rozwój rynku przewozów kolejowych a możliwości infrastruktury. • Nowe linie kolejowe: przebieg i możliwości budowy - tworzymy katalog potrzeb. • Znaczenie kolejowego komponentu CPK dla rozwoju kolejnictwa w Polsce. Koleje dużych prędkości. • Nowe modele intermodalne w transporcie. Terminale i bocznice - ich dostępność i wykorzystanie.
Oglądasz archiwalną wersję strony Europejskiego Kongresu Gospodarczego.
Co możesz zrobić:
Przejdź do strony bieżącej edycji lub Kontynuuj przeglądanie
