31 firm i 31 różnych modeli. Oto, jak radzimy sobie z CO2

Przygotowaliśmy dla Was raport sumujący dane o emisjach 31 firm, które dotychczas dołączyły do Zielonego Indeksu WNP.PL, czyli bazy podmiotów raportujących swój wpływ na klimat. Grono - wewnętrznie zróżnicowane ze względu na rodzaj i skalę działalności - uzmysławia, z jak złożonym zjawiskiem mamy do czynienia, analizując wysiłek dekarbonizacyjny polskiej gospodarki.

• Analizowane spółki w 2019 r. wyrzuciły do atmosfery łącznie ponad 116,9 mln ton CO2e. Na pierwsze 10 o największych emisjach przypadło ponad 97,4 proc. łącznej emisji 31 spółek, a na trzy pierwsze - 81,2 proc. To wskazuje m.in. na duże dysproporcje między analizowanymi podmiotami - z powodów uwarunkowań branżowych oraz skali działalności.
• Z naszego zestawienia wynika, że większość grup i spółek, bo 17 (55 proc.), obniżyło w 2019 roku poziom łącznej emisji GHG, w tym siedem w tempie dwucyfrowym rdr.
• Rekordzistą w naszej analizie są polskie spółki międzynarodowej grupy Velux (należy do duńskiej VKR Holding A/S): w ciągu roku zredukowały emisje aż o 58,5 proc. Bardzo wysoko mniejszyły je też PSE – o prawie 43 proc. – i grupa Budimex – o 34 proc. rdr.
• W ramach kampanii przygotowującej merytoryczny grunt pod Europejski Kongres Gospodarczy 2021 publikujemy serię pogłębionych raportów pod brandem EEC Review.

Spora grupa działających w Polsce firm włącza się w proces dekarbonizacji. Emitenci objęci unijnym systemem ETS mogą kupować mniej drożejących uprawnień do emisji.

Spółki - włączając się w proces zmniejszania śladu węglowego - wpisują się w coraz bardziej powszechny zielony nurt zrównoważonej gospodarki. Wiele z nich nie może sobie pozwolić na ignorowanie wymagań rynku i klientów oraz standardów narzucanych przez konkurencję.
 
Naszą analizą i szczegółowymi publikacjami objęliśmy dotychczas 30 podmiotów, przy czynnym udziale zainteresowanych. Nadal gromadzimy takie dane o kolejnych spółkach. Będziemy je systematycznie publikować, pogłębiając wnioski płynące z analiz szerszej grupy firm – coraz bardziej reprezentatywnej dla całej polskiej gospodarki.

Metodologia

Ocenie poddaliśmy 30 spółek-matek, stojących na czele grup kapitałowych. Niemal wszystkie (z jednym wyjątkiem) są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Powód takiego doboru był prozaiczny - to one przedstawiają w oddzielnych raportach emisje GHG i inne działania proekologiczne, wyjaśniają zazwyczaj podjęte działania w celu redukcji szkodliwych substancji do atmosfery. Prezentują też przejrzyście dane finansowe, w układach dynamicznych (za kilka lat).

Analizowane spółki wywodziły się z 13 branż, w tym po cztery z przemysłu energetycznego, a po trzy z przemysłów: elektromaszynowego, surowcowo-hutniczego, spożywczego oraz z budownictwa.
 
Spółki te raportują dane o emisjach GHG w przeliczeniu na ekwiwalent CO2e, korzystając z międzynarodowych standardów (np. The Greenhouse Gas Protocol Corporate Accounting and Reporting Standard). Podczas obliczeń – np. przeliczania emisji spowodowanych podczas spalania paliw kopalnych – korzystają ze wskaźników opracowanych przez różne organizacje (np. polską KOBiZE, DEFRA, RTE France, ISE Germany itp.).

W zdecydowanej większości (24 na 31) firmy zbierały dane zarówno o emisjach bezpośrednich, wynikających z działalności produkcyjnej (usługowej), co objęte jest zakresem 1, jak i o emisjach pośrednich, które powstają głównie podczas produkcji kupowanej energii elektrycznej, cieplnej, chłodziwa itp. (zakres 2).

Pięć spółek ujmowało emisje tylko objęte zakresem 1, choć specyfika ich działalności sugeruje, że emisje zakresu 2 są zdecydowanie większe. Tylko dwie spółki gromadziły także dane o emisjach pośrednich z zakresu 3, czyli powstające w łańcuchu dostaw i wartości.
 
Większość analizowanych spółek/grup ma dwuletnią historię zbierania i prezentacji danych o emisjach GHG, przeważnie za okres 2018-2019. Nieliczne gromadziły je w ciągu trzech lat (2017-2019), dwie – tylko w jednym roku, dwie inne – w ciągu czterech lat.

Zestawienie ogólne

Analizowane spółki w 2019 roku wyrzuciły do atmosfery łącznie prawie 116,9 mln ton CO2e. Przy czym na pierwsze 10 spółek o największej emisji przypadło ponad 97,4 proc. (113,8 mln ton) łącznego wolumenu, a na trzy pierwsze - tj. PGE Polska Grupa Energetyczna, ENEA i Grupę Tauron - 81,2 proc. (prawie 94,9 mln ton). To wskazuje m.in. na duże dysproporcje między analizowanymi podmiotami wynikające z uwarunkowań branżowych oraz skali działalności.

Rozpiętość w bezwzględnej emisji CO2e wynosiła od 60,7 mln ton (PGE) do 2,24 tys. ton (Grupa LUG); niższy poziom wykazała Grupa Apator, 1,3 tys. ton, ale dane obejmują tylko emisje zakresu 1. Rozpiętość wolumenu emisji między PGE a LUG wynosi 27081 razy, a w przychodach mnożnik to 223 razy, a w zatrudnieniu - 74 razy.

1_tablica.png

Oni najbardziej zmniejszyli emisje

Z naszego zestawienia wynika, że większość grup i spółek, bo 17 (tj. 55 proc.), obniżyła w 2019 roku poziom łącznej emisji GHG, w tym sześć – w tempie dwucyfrowym rdr.

Rekordzistą okazały się polskie spółki międzynarodowej grupy Velux (należy do duńskiej VKR Holding A/S). W ciągu roku zredukowały emisje aż o 58,5 proc., a w porównaniu z bazowym 2007 r. – są one o 79 proc. mniejsze. Na ten sukces złożyło się przede wszystkim zwiększenie w 2019 r. do 26 GWh zakupu zielonej energii elektrycznej (tj. z odnawialnych źródeł – w tym przypadku z wiatru). Stanowiła ona 90 proc. całkowitego zużycia prądu (rok wcześniej – 18 GWh, w 2017 – 10 GWh).

Emisje bezpośrednie w Polsce nasz lider zmniejszył m.in. poprzez zastosowanie kotłów na biomasę, gdzie spalane są produkty uboczne (wióry i zrębki drewniane), wymianę systemu oświetlenia tradycyjnego na LED, wycofanie z użycia wózków widłowych na olej napędowy i zastąpienie ich wózkami elektrycznymi.

Równie imponujący był wynik osiągnięty przez PSE, które wykazały redukcję CO2 rdr. o prawie 43 proc. Był on skutkiem ograniczenia wielkości strat energii elektrycznej podczas jej przesyłania do historycznie najniższego poziomu (w 2019 r. wskaźnik tych strat wyniósł 1,38 proc., a jeszcze w 2017 r. miał wartość 1,6 proc.) oraz zmiany dostawcy energii.

Jednym z przedsięwzięć PSE pozwalającym zmniejszyć te straty jest program inwestycyjny rozwoju elektroenergetycznej infrastruktury przesyłowej. Na koniec 2019 r. spółka realizowała 164 projekty o wartości ok. 9,84 mld zł. W przypadku PSE trzeba jednak zwrócić uwagę na specyfikę działalności operatora systemu, który wykorzystuje naturalny ogromny potencjał efektywności energetycznej. Trudno porównywać efekty tych wysiłków z dekarbonizacyjnymi "wynikami" firm przemysłowych (produkcyjnych).

Na sukces Grupy Budimex, w postaci zmniejszenia emisji CO2 w 2019 r. o 34 proc. rdr., złożył się cały zestaw działań. Przykładowo: zakłady grupy w większym stopniu sięgały po technologie niskoemisyjne, lokując wytwórnie mas bitumicznych w pobliżu budowanych dróg, optymalizując bilans tzw. mas zimnych do wywiezienia, zwiększając w robotach udział materiałów odzyskanych itp.

Zarząd Budimexu nakłania też podwykonawców i kooperantów do zmniejszania emisji GHG, oceniając oferty pod kątem standardów środowiskowych. To przykład istotnych działań, które jednak nie mogły trafić do tego zestawienia.

W grupie Nowy Styl, która prowadzi działalność w wielu krajach, na zmniejszenie poziomu emisji o 18,6 proc. w skali roku duży wpływ miały rozwiązania w transporcie. To na ich ograniczeniu skupia się m.in. zarząd, wdrażając rozwiązania logistyczne przyjazne środowisku. Przykładowo, tabor samochodów ciężarowych spełnia najbardziej rygorystyczne normy emisji spalin (Euro 6), coraz więcej w tej flocie jest pojazdów z napędem LNG (gazu ziemnego).

W celu minimalizacji pustych przebiegów grupa Nowy Styl zabiega o jak najlepsze wypełnienie przestrzeni ładunkowej oraz optymalizację przebiegu tras - za pomocą specjalistycznych rozwiązań IT.
 
Z kolei w grupie Energa mniejsza emisja GHG (-17,7 proc.) była efektem ograniczania produkcji energii z węgla kamiennego, rozwijania OZE i źródeł niskoemisyjnych, a także poprawy efektywności energetycznej elektrowni i elektrociepłowni.

Zastępowano w nich starsze instalacje nowymi, o wysokiej sprawności i spełniającymi restrykcyjne normy środowiskowe emisji zanieczyszczeń. Ponadto Energa rozwija infrastrukturę przesyłowo-dystrybucyjną, m.in. budując sieci i instalacje obniżające emisyjność systemów energetycznych. Na przykład tylko wymiana w 2019 r. ok. 20 transformatorów WN/SN oraz kilkuset transformatorów SN/nn zmniejszyła emisję CO2 o ok. 223 tony.

Grupa Tauron w 2019 r. obniżyła emisje GHG w porównaniu z 2018 r. o 16,5 proc., a o 26,4 proc. w porównaniu z 2017 r. Wpływ miały takie działania i czynniki jak: zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w strukturze produkcji energii (do ponad 10 proc.), zmniejszenie produkcji energii, możliwość ograniczania produkcji z jednostek wytwórczych o relatywnie wyższych wskaźnikach emisji oraz wdrożenie działań, ujętych w programie poprawy i zmniejszania energochłonności procesów.
 
Podobne działania realizuje PGE. W 2019 r. zmalały one w porównaniu do 2018 r. o 13,6 proc. Do redukcji emisji przyczynił się zarówno spadek produkcji energii elektrycznej w 2019 roku o 12 procent rdr. (58,3 TWh; był to m.in. efekt niższego obciążenia oraz dłuższego czasu postoju bloków w rezerwie), jak i korzystna zmiana struktury tej produkcji.

Produkcja prądu z wykorzystaniem niskoemisyjnego paliwa gazowego wzrosła o 9 procent (do 4,5 TWh); z elektrowni wiatrowych wyprodukowano 20 procent prądu (1,27 TWh), ponadto wzrosło wytwarzanie energii z biomasy (o 13 proc.) i w elektrowniach szczytowo-pompowych (o 67 proc.). Należy podkreślić, że w okresie 2017-2019 wolumen emisji CO2 grupy wzrósł o 2 proc.

2_tablica.png

Emisje także rosną - gdzie i dlaczego

Spora jest liczba grup i spółek, których poziom emisji CO2 wzrósł w 2019 r. Było ich łącznie 11 (37 proc. wszystkich). Powody ich większej emisji były różne. Najczęściej było to związane ze wzrostem skali produkcji.

Ten związek przyczynowo-skutkowy widać np. w przypadku spółki Mostostal Warszawa SA, która w 2019 r. zwiększyła emisje GHG o 17,9 proc., ale jej przychody z działalności wzrosły o 31,7 proc. w porównaniach rdr., co jednoznacznie wskazuje na wyższą „efektywność środowiskową” działalności budowlanego potentata.

Większa działalność spółki przełożyła się m.in. na emisje bezpośrednie, w tym powstające na skutek bardziej intensywnego użytkowania floty pojazdów, maszyn i urządzeń na budowach oraz skutkowała większym zużyciem kupowanej przez spółkę energii elektrycznej, czyli emisjami pośrednimi (stanowiły one w 2019 r. prawie 76 proc. łącznej emisji spółki).

W niektórych przypadkach większemu wolumenowi CO2 towarzyszyło zmniejszenie wolumenu produkcji lub przychodów. Na przykład łączna emisja CO2 spółki LPP w 2019 r. była o 24 proc. większa w porównaniach rok do roku, natomiast przychody „tylko” o 13,05 proc. większe.

W ocenie przedstawicieli spółki, proces ograniczania śladu węglowego w jej przypadku zależy w dużej mierze od czynników zewnętrznych. Ponieważ ponad 90 proc. emisji wynika z produkcji odzieży, która szyta jest głównie poza Polską, nie mają w tym przypadku zastosowania krajowe lub unijne rozwiązania prawne.

W grupie Torpol w 2019 roku emisje zwiększyły się o 6,9 proc. rok do roku, a przychody - o 5,2 proc. Większy przerób wymagał większego użycia własnego taboru samochodów i pociągów do realizacji rozproszonych budów, co przełożyło się na większe emisje łączne, bo w ich strukturze dominowały emisje bezpośrednie (95,6 proc. udziału).

Z podobnych powodów emisje CO2 wzrosły w 2019 roku w Eurocash SA – o 7,3 proc., przy większych przychodach o 2,9 proc.

Tu warto jednak zaznaczyć, że w przypadku firm sektora retail, logistycznych czy mających w strukturze swojej aktywności dystrybucję dóbr gros emisji przypada na zakres 3 (powstające w łańcuchu dostaw). Nieraportowanie ich znacznie zaburza ogląd sytuacji.
 
W niektórych przypadkach większemu wolumenowi CO2 towarzyszyło zmniejszenie wolumenu produkcji lub przychodów. Taki był skutek dużego udziału emisji pośrednich, powstających podczas produkcji kupowanej energii elektrycznej.

Brak adekwatnego spadku emisji GHG ma zatem praźródło w niekorzystnym miksie energetycznym, gdzie prąd wytwarzany przez spalanie węgla kamiennego i brunatnego miał blisko 80-proc. udział.

Wśród wielu zmiennych

Dane o emisjach bezwzględnych nie są przeważnie porównywalne, gdy dotyczą spółek/grup z różnych sektorów gospodarki branż (przemysł, budownictwo, usługi). Rozwiązaniem jest tu obliczanie osobnych wskaźników branżowych, co będzie możliwe w miarę przybywania firm do Zielonego Indeksu.

W celu zmniejszenia bariery „nieporównywalności” i obiektywizacji naszych analiz, zestawialiśmy dane w układzie względnym, obliczając wolumen emisji GHG przypadający na: 1 mln zł przychodów, 1 mln zł EBITDA i 1 pracownika.

Na te obliczenia ma z kolei wpływ dynamika redukcji lub wzrostu wspomnianych trzech wskaźników. Szczególnie EBITDA zmienia się intensywnie w przypadkach kilku firm, ale wahania widoczne były też w poziomie zatrudnienia. Dodatkową zmienną w obliczeniach wartości względnych za rok 2020, które już rozpoczęliśmy, będą zapewne skutki kryzysu pandemicznego.
 
Nie bez znaczenia są akwizycje i uwzględnianie w kolejnych rocznych zestawieniach emisji spółek przejętych, co zmienia czasami znacznie wolumen łącznej emisji i emisji relatywnych (przykładem jest Grupa Boryszew, która włączyła do swojej struktury Grupę Alchemia).

Pomimo tych ograniczeń uzyskujemy jednak w efekcie pewien walor obiektywizmu. Wyjaśniające informacje łatwo znaleźć w wyszukiwarce firm serwisu Zielony Indeks, gdzie te biznesowe zależności są szeroko opisane.

Redukcje emisji na 1 mln zł przychodów

W 2019 roku wskaźnik emisji CO2 przypadającej na 1 mln złotych przychodów (w porównaniu z 2018 r.) poprawiło 21 grup i spółek, a pięć – zwiększyło (pozostałe nie miały bazy do porównań).

Niemal wszyscy liderzy (z wyjątkiem PSE) z największą obniżką wskaźnika emisji CO2 przypadającej na 1 mln złotych przychodów w 2019 roku (w porównaniu z 2018 r.) zwiększyli przychody, a obniżyli wolumen emisji, choć w różnej skali. Wśród pierwszych siedmiu grup, cztery należą do sektora energetycznego.

One też miały największe wartości wskaźnika – np. emisja CO2/1 mln zł przychodów w PGE była o 140 razy większa niż w Comarch (numer 8).

Wskaźnik emisji CO2/1 mln zł przychodów najmocniej spadł w spółkach polskich Grupy Velux – o 61,6 pp - dzięki wysokiej redukcji emisji (o 58,5 proc.) i zwiększeniu przychodów o 7,9 proc.

W bardzo dużym stopniu ww. oceniany wskaźnik relatywny zmniejszyły dwie grupy energetyczne:  PGE - o 40,4 pp, co było wypadkową wzrostu przychodów o 45 proc. rdr. i obniżenia łącznej emisji CO2 o 13,6 proc., PSE - wskaźnik ten zmalał o 36,5 pp, przy spadku przychodów o 9,8 proc., emisji o 42,8 proc.

Duży był również relatywny spadek wskaźnika emisyjności na 1 mln zł przychodów grupy Budimex (-35,5 pp), obniżyła ona bowiem emisję CO2 o 34 proc. rdr., a przychody zwiększyła o 2,5 proc., a także grupy Nowy Styl (-35,2 pp), która zanotowała wzrost przychodów o 25,5 proc. i spadek emisji o 18,6 proc.

W podobnej skali poprawiły w 2019 r. ww. wskaźnik dwie inne grupy energetyczne: Energa (-23,7 pp), Tauron (-22,6 pp) i ENEA (-22,4 pp). W pierwszej przychody zwiększyły się o 11 proc. rdr., emisja CO2 o 17,7 proc., a w drugiej odpowiednio: +24,6 proc. i -3,1 proc.

Rozpiętość w tej grupie (tj. TOP 10 emisje do przychodów) między najwyższym  i najniższym wskaźnikiem wyniosła od 1612,2 ton (PGE) do 490 kg (PZU), czyli 3290 razy. Wskazuje to m.in. na specyfikę działalności branżowej, w mniejszym stopniu – na różnicę w poziomie przychodów ze sprzedaży firm.

Redukcje emisji CO2 na 1 mln zł EBITDA

W grupie analizowanych 30 firm i grup wskaźnik emisji CO2 przypadający na 1 mln zł EBITDA (zysk operacyjny przed potrąceniem odsetek od zaciągniętych kredytów i obligacji oraz podatków, amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych, amortyzacji rzeczowych aktywów trwałych) zmniejszył się w 2019 roku w porównaniu do 2018 r. w 16 z 30 firm, w 7 wzrósł, w 3 nie było punktu odniesienia, 4 nie podały wartości EBITDA z powodów merytorycznych (w tym Grupa Velux, lider redukcji emisji).

W tej dziesiątce (emisje do EBITDA) ww. wskaźnik zmniejszyło w dwucyfrowym tempie osiem firm. Najwięcej PSE (-55 pp) i Zakłady Tłuszczowe Kruszwica (-53,8 pp), nieco mniej Comarch (-39,7 pp) i Eurocash (-36,9 pp).
Rozpiętość w tej grupie między najwyższym wskaźnikiem emisji CO2/1 mln zł EBIDTA wyniosła 8495,1 ton (PGE) do 72,3 ton (Comarch), tj. prawie 117 razy.

Redukcje emisji CO2 na 1 pracownika

Spośród 30 analizowanych firm w 2019 roku wskaźnik emisji CO2 na 1 zatrudnionego zmniejszyło rdr. 17 z nich, a w 9 był on wyższy (w pozostałych nie było podstaw do porównań).

Aż 8 analizowanych firm zanotowało redukcję tego wskaźnika w dwucyfrowym tempie. Była to wypadkowa zarówno dużej redukcji przez nie łącznej emisji CO2e w 2019 r., jak i wzrostu zatrudnienia.

Liderami w tym zestawieniu były grupy:

- Velux (spółki działające w Polsce), dla której omawiany wskaźnik został obniżony rdr. o 59 pp w porównaniu z 2018 r., gdyż jest to opisany wyżej rekordzista w bezwzględnej obniżce emisji CO2e (o 58,5 proc.), przy wzroście zatrudnienia o 1,2 proc.;

- Budimex - z redukcją wskaźnika o 47 pp rdr., dzięki mniejszej w 2019 r. łącznej emisji o 34 proc. i zwiększeniu liczby pracowników o 24,6 proc.;

- PSE - poprawa wskaźnika o 46,4 pp, przy redukcji łącznej emisji o 42,8 proc. i wzroście zatrudnienia o 6,8 proc.
Także w tym zestawieniu relatywny wskaźnik emisji CO2/1 zatrudnionego wykazywał wielkiej skali rozpiętość (556 razy), zależną głównie od rodzaju działalności i specyfiki branżowej. Wynosił od 1446,6 ton dla PGE, do 2,6 ton dla Comarch i 2,67 ton dla spółek polskich Velux.

• O pozycji liderów w redukcji emisji decydowała specyfika ich działalności (potencjał efektywności energetycznej), ale także kompleksowość działań – np. decyzja o korzystaniu z zielonej (certyfikowanej) energii.
• Brak spadku emisji GHG, mimo wysiłków firm, ma zwykle praźródło w niekorzystnym miksie energetycznym, gdzie prąd wytwarzany przez spalanie węgla kamiennego i brunatnego przekraczał 70 proc. udziałów.
• Branżowe zróżnicowanie raportujących 30 firm utrudnia porównania, ale pokazuje, w jak skomplikowany sposób gospodarka oddziałuje na klimat i jak wiele zmiennych decyduje o tym wpływie.
• Firmy w Polsce wciąż uczą się, jak raportować emisje i je redukować. W pierwszej kwestii pojawiają się nowe wymagania prawne, w drugiej - pomagają coraz bardziej dostępne technologie i know-how.

W serwisie Zielony Indeks portalu gospodarczego WNP.PL wskazujemy i propagujemy najlepsze praktyki – technologie i konkretne rozwiązania, strategie i inicjatywy – służące ograniczaniu wpływu działalności gospodarczej na zmiany klimatu.

W maju 2021 roku ogłosimy Ranking Inicjatyw Dekarbonizacyjnych, w którym ujmiemy najciekawsze zakończone w latach 2019-2020 wdrożenia, których efektem była redukcja emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.