Zależność, prawo i etyka, czyli franczyza pod lupą

Franczyza jest jednym z motorów rozwoju polskiej przedsiębiorczości. Jak ułożyć relacje na linii franczyzodawca-franczyzobiorca, by model ten działał bez szkody dla żadnej ze stron?

• Franczyza nie powinna być modelem wyzysku feudalnego. Ale jednocześnie muszą też być chronione interesy franczyzodawców - zgodzili się uczestniczy panelu "Franczyza", który odbył się w ramach Europejskiego Kongresu Gospodarczego.
• Główny kierunek pracy nad specustawą to ochrona franczyzobiorców, jako słabszego elementu tego systemu.
• Czy ustawa o franczyzie jest niezbędna? Czy obejmie złożone modele współpracy, prawa autorskie, uwzględni kwestie etyki i kupieckiej przyzwoitości? W trakcie debaty zwracano uwagę na groźbę przeregulowania rynku.
  

Zobacz zapis całej sesji "Franczyza", która odbyła się w trakcie Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach.

Ministerstwo Sprawiedliwości wypracowuje specjalny projekt ustawy dotyczący całej branży franczyzowej. Mówił o tym Marcin Sławecki, szef gabinetu politycznego Ministra Sprawiedliwości. Jak zaznaczał, wolny rynek to muszą być też równe prawa.

Z franczyzy korzystają mali i średni przedsiębiorcy, inwestują swoje kapitały. Jest ich ponad 2 miliony. Przepisy ustawy miałyby tworzyć ramy współpracy franczyzodawcy i franczyzobiorcy.

Wedle Sławeckiego sieci franczyzowe mają wielką przewagę nad franczyzobiorcami. Ci drudzy często są traktowani "nie po partnersku". Szczególnie widać to przy skomplikowaniu zasad rozwiązywania umów o współpracy. Umowa franczyzy nie może być ultimatum, ani "pańszczyzną". A tak, zdaniem przedstawiciela resortu sprawiedliwości, bywa. Franczyzodawcy partycypują jedynie w zyskach, a franczyzobiorcy są na gorszej pozycji ponosząc cale ryzyko.

Marcin Sławecki – szef gabinetu politycznego Ministra Sprawiedliwości. (fot. PTWP)

Główny kierunek pracy nad ustawą to ochrona franczyzobiorców, jako słabszego elementu tego systemu. Szczególnie jeśli chodzi o rozwiązywanie umowy. Niedopuszczalny jest system przewagi któregokolwiek podmiotu. Co będzie, jak biznes nie wypali? Czy tylko długotrwałe procesy? Ustawa ma to zmienić. Potrzebne są konsultacje z całą branżą.

Jak zapewnił Sławecki, ustawodawca nie unika konsultacji. Tak, by potencjalna ustawa była absolutnie przemyślana i - przy uwzględnieniu specyfiki branży - nie prowadziła do przeregulowania.

Jak dzielić ryzyko?

Takie obawy wyrażała Monika Dąbrowska, prezes Polskiej Organizacji Franczyzodawców. Jak wskazała, jest już specjalny kodeks zasad, do którego mogą się stosować tak franczyzodawcy, jak i franczyzobiorcy. - Kodeks ten opiera się na wielu doświadczeniach europejskich.

- Wejście zaś w układ franczyzowy jest dobrowolny i powinny zdawać sobie z tego sprawę obydwie strony - powiedziała Monika Dąbrowska.

Monika Dąbrowska, prezes Polskiej Organizacji Franczyzodawców. (fot. PTWP).

Paweł Tracz, prezes zarządu Polskiego Stowarzyszenia Mikro Przedsiębiorców i Franczyzobiorców, przypominał jednak, że zasady prawne są w kwestii franczyzy dość dowolnie interpretowane i powinny być bardziej szczegółowe.

Niezbędne jest udzielanie przez franczyzodawcę dostępu do wszelkich informacji, pozwalających ocenić realnie stopień ryzyka oraz przewidywane zyski. Tak, by osoba wchodząca w system, wiedziała, czy jej się to opłaca. Tracz  nie jest jednak zwolennikiem "nadregulacji ustawowej". Według niego wystarczy rzetelne przestrzeganie zasad uczciwości kupieckiej popartej istniejącymi zapisami Kodeksu cywilnego.

Paweł Tracz, prezes zarządu Polskiego Stowarzyszenia Mikro przedsiębiorców i Franczyzobiorców. (Fot. PTWP).

Najważniejsze jest know-how

Zdaniem Moniki Ferreiry, doradcy strategiczne w Founding Partner, autorki Projektu Franczyza 2.0, różne rozwiązania dla franczyzy dają szansę na zyskowny biznes "przy zachowaniu pewnych warunków". Z punktu widzenia prawa ma to być system, a nie „wolna amerykanka”. Zawsze podstawą jest dobre know-how poparte intensywnym szkoleniem.

Monika Ferreira, doradca strategiczny w Founding Partner, autorka Projektu Franczyza 2.0. (fot. PTWP).

Problemy na linii franczyzodawca-franczyzobiorca wynikają też z braku rzetelności jednej ze stron. Franczyzodawca musi zrozumieć, że na początek sam inwestuje, a dopiero potem korzysta z kapitału franczyzobiorcy. Rzetelność objawia się zdaniem Ferreiry w praktyce inwestycyjnej i regulowanie rynku kolejnymi ustawami tu nie pomoże. 

Wiceprezes Polskiej Izby Handlu Maciej Ptaszyński stwierdził, że franczyza w Polsce jest wystarczająco uregulowana. Przede wszystkim Kodeksem cywilnym. Ponadto prawem konkurencji. W innych krajach przepisy prawne dotyczące franczyzy są bardziej ogólne.

Wiceprezes Polskiej Izby Handlu, Maciej Ptaszyński. (fot. PTWP).

Franczyza to mnogość modeli i złożone, jednostkowe przypadki. Trudno jest o wspólny mianownik dla tak wielu rodzajów biznesu. Bolesna dla obydwu stron jest kwestia wypowiedzeń. Trudno tu dopasować jedno rozwiązanie. Jednak bez franczyzy małe punkty handlowe nie miałyby możliwości konkurowania z sieciami marketów. Co drugi sklep spożywczy działa obecnie w jakiejś grupie.

Jacek Cieplak, członek zarządu stowarzyszenia Pracodawcy RP, podkreślił, że on, jak i organizacja przez niego reprezentowana, są zwolennikami raczej deregulacji, a nie kolejnych aktów prawnych.

– Jeśli już jednak ministerstwo zdecyduje się na wprowadzenie pod głosowanie w Sejmie ustawy o franczyzie, to liczymy, że nie wyleje to dziecka z kąpielą – podkreślał Cieplak. Bo rynki europejskie pokazały, że ten model się rozwija. A wiele branż opiera się głównie na franczyzie. Tak jest choćby w hotelarstwie czy handlu detalicznym.

Jacek Cieplak, członek zarządu stowarzyszenia Pracodawcy RP. (fot.PTWP)

Marcin Krysiński, współwłaściciel firmy Mihiderka i franczyzodawca, uważa, że w najlepszej ustawie nie można wielu rzeczy przewidzieć. Jak np. ochronić prawa autorskie do przepisów gastronomicznych? A to istotna sprawa w przypadku franczyzy dotyczącej zakładów gastronomicznych. Bywa, że franczyzobiorca podpisuje umowę tylko po to, by wejść w posiadanie przepisów oraz wypromować miejsca swojej działalności. A potem pod byle pozorem rezygnuje.

– Jak więc chronić w takich przypadkach interes franczyzodawcy. Czy tylko okresem karencji? – pyta Krysiński. 

Marcin Krysiński, współwłaściciel firmy Mihiderka. (fot. PTWP)

Jarosław Urban, dyrektor sprzedaży w pionie handlowym firmy VIVE Textile Recycling, uważa, że najważniejsza w biznesie franczyzowym jest... przyzwoitość. Obydwu stron.

– Tego nie sposób uregulować prawnie. Najważniejsze więc wydaje się nie tworzenie nowych modeli, lecz oparcie się na sprawdzonych wzorcach zachodnich. I jeszcze istotny element: nie wszędzie i nie z każdym. A tego tym bardziej nie da się uregulować ustawą. Choćby najlepszą – podkreślił Jarosław Urban.

Jarosław Urban, VIVE Textile Recycling. (fot. PTWP)